بیماری سالک؛ عوارض تشخیص و درمان

سالک یا لیشمانیاز (Leishmaniasis) یک بیماری انگلی است که بر اثر انگل لیشمانیا (Leishmania) ایجاد می‌شود. این انگل معمولاً در پشه‌های خاکی آلوده زندگی می‌کند و بیماری سالک از طریق نیش پشه خاکی آلوده به انگل به انسان منتقل خواهد شد. پشه‌‌ ی حامل انگل معمولاً در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری زندگی می‌کند. تاکنون اپیدمی‌های مرگباری از بیماری سالک در مناطقی از آسیا، شرق آفریقا و آمریکای جنوبی رخ داده است. مناطق آلوده، معمولاً مناطقی دور افتاده و ناپایدار هستند که دسترسی به منابع درمانی هم ندارند. پزشکان از بیماری سالک به عنوان یکی از خطرناک‌ترین بیماری‌های مناطق گرمسیری یاد می‌کنند که به اندازه‌ی کافی به آن توجه نشده است. همچنین این سازمان از این بیماری بعد از مالاریا به عنوان دومین بیماری انگلی مرگبار یاد می‌کند. ضایعه سالک به شکل یک زخم بد شکل ممکن است برای بیشتر از یک سال باقی بماند که موجب اثرات روانی در بیمار حتی پس از بهبودی گردد. در برخی موارد با تهاجم به پلک و بینی ممکن است موجب ایجاد ضایعه (اسکار) ماندگار در چهره و یا تغییر شکل شدید در قیافه بیمار گردد. بعلاوه ایجاد عفونت ثانویه با باکتری‌ها، ممکن است ایجاد عوارض منتشر شدید نماید.

علل ابتلا به بیماری سالک

عفونت‌های سالک توسط بیش از ۲۰ نوع انگل لیشمانیا ایجاد می‌شوند. انگل‌ها موجودات میکروسکوپی هستند که در بدن یک جاندار زنده‌ی دیگر (به نام میزبان مانند انسان) زندگی می‌کنند و برای زنده ماندن مواد غذایی موردنیاز خود را از بدن وی به دست می‌آورند. لیشمانیا توسط نیش پشه‌ی خاکی آلوده به انسان یا دیگر جانوران مخصوصاً سگ منتقل می‌شود. پشه‌های خاکی بسیار کوچک بوده و هیچ صدایی تولید نمی‌کنند. در برخی از مواقع ممکن است نیش آنها دردناک باشد؛ ولی در اکثر موارد نیش آ‌نها بدون درد بوده و شخص متوجه آن نمی‌شود. پشه‌های خاکی بیشترین فعالیت را از زمان غروب تا طلوع آفتاب دارند.

علائم بیماری سالک

اصلی‌ترین نشانه‌ی این بیماری زخم‌های پوستی بدون درد هستند. علائم پوستی این بیماری ممکن است تنها یک یا دو هفته پس از گزیده شدن توسط پشه‌ی خاکی، بروز کنند؛ اما در مواردی ممکن است، بروز علائم بیماری ماه‌ها یا سال‌ها طول بکشد. در افرادی که به این بیماری مبتلا شده‌اند و نشانه‌های پوستی بیماری نیز بروز کرده است، ممکن است بروز علائم اصلی بیماری، بین ۱ تا ۵ سال بعد از بهبود کامل زخم‌های سالک، طول بکشد. این علائم عمدتاً عبارتند از زخم‌هایی در دهان، بینی یا روی لب. سایر علائم عبارتند از:

• گرفتگی بینی یا آبریزش بینی
• خونریزی از بینی (خون دماغ شدن)
• تنگی نفس

موارد در معرض خطر ابتلا به سالک

• این بیماری در کودکان و نوجوانان بیشتر شایع است.
• در بزرگسالان، این بیماری بیشتر در میان زنان شایع است.
• سوءتغذیه و سطح پایین سلامتی فرد نمی‌تواند تأثیری در بروز بیماری سالک و شکل‌گیری زخم‌ها داشته باشد؛ اما این عوامل در چگونگی پیشروی بیماری تأثیر بسیار مهمی‌ دارند.
• افرادی که زخم‌های کوچکی در پاهایشان دارند و با وجود این زخم‌ها، پایشان با آب یا گل‌آلوده در تماس است.

انواع سالک

این بیماری در سه نوع طبقه‌بندی می‌شود:

1. سالک پوستی: این عارضه شایع‌ترین نوع این بیماری بوده و پوست بدن انسان را درگیر می‌کند.
2. سالک پوستی مخاطی: این نوع، بینی و دهان و دیگر سطوح مخاطی را به همراه پوست بدن درگیر می‌کند.
3. سالک احشایی: این نوع، شکل شدیدی از بیماری است. در این نوع، اندام و احشای داخلی بدن به همراه پوست درگیر می‌شوند. به این نوع از بیماری، کالا آزار نیز گفته می‌شود.

تشخیص بیماری سالک

تشخیص سالک بر اساس سوابق پزشکی فرد و معاینات وی همراه با آزمایش های مخصوص انجام می‌شود. بیمار در معاینه‌ی فیزیکی علائمی از ابتلا به سالک را نشان می‌دهد. ازجمله این علائم می‌توان به بزرگ شدن کبد و طحال اشاره کرد. غده‌های لنفی نیز ممکن است بزرگ شده باشند. وجود زخم‌های پوستی در محل گزش پشه‌ی خاکی و یا مناطق دیگر بدن ممکن است در همه‌ی انواع بیماری به چشم بخورد. بااین‌حال در سالک احشایی بیمار به کم‌خونی، تب، کاهش وزن، کم‌پشت شدن مو و ناراحتی در ناحیه‌ی شکم و غیره نیز مبتلا خواهد بود.

درمان بیماری سالک و جای زخم ناشی از آن

در صورتی که تعداد زخم‌ها کم باشد، از روش درمان موضعی استفاده می‌شود. در این روش ترکیب آنتیموان (سدیم سابگلوکونات یا گلوکانتیم lOOmg/ml) یا مپاکرین هیدروکلراید (۲ میلی گرم در ۱۰۰ میلی لیتر آب مقطر) در داخل زخم تزریق می‌شود. این تزریقات با وجودی که دردناک هستند، به فاصله سه روز و برای ۶ تا ۸ بار تکرار می‌شود. در برخی موارد که شخص برای بار دوم است که به انگل آلوده می‌شود، ممکن است بیماری او مزمن شود. در این موارد علاوه بر تزریق آنتیموان از آنتی بیوتیک نیز برای درمان و از بین بردن جای سالک استفاده می‌شود.

در صورتی که تعداد زخم‌های سالک بسیار زیاد باشد و احتمال پاسخگویی زخم‌ها به تزریق موضعی، پایین باشد، ماده‌ی تیومالات سدیم با دوز ۲۰ mg IIM به صورت یک روز در میان به بیمار تزریق شود. یکی دیگر از مواد آنتیموان سه ظرفیتی که برای درمان سالک تزریق می‌شود، استیبوفن است که به صورت عضلانی تزریق می‌شود. حدود ۳ تا ۵ میلی‌لیتر از این دارو به صورت یک روز در میان برای برطرف كردن لک صورت ناشی از سالک به بیمار تزریق می‌شود و این تزریقات ۸ تا ۱۰ بار انجام می‌شود.

سدیم آنتیمونی گلوکونات نیز داروی دیگری است که به صورت وریدی و با دوز ۶۰۰ میلی‌گرم در روز و به مدت ۱۰ روز تزریق می‌شود و به خصوص برای درمان زخم‌های متعدد، مفید است. اخیراً مشخص شده که تزریق داروی کتوکونازول با دوز ۲۰۰ تا ۴۰۰ میلی‌گرم در هر روز برای مدت ۴ تا ۶ هفته نیز می‌تواند نتایج خوبی در درمان سالک به همراه داشته باشد.

تزریق کورتیکواستروئید

برای درمان برخی از زخم‌‌های کلوئید از روش تزریق کورتیکواستروئید استفاده می‌شود. برای کاهش هر گونه تورم (التهاب) در جای زخم و مسطح کردن آن، تزریق‌های کوچک و متعددی در محل جای زخم انجام می‌شود. بسته به نوع جای زخم، ممکن است لازم باشد تزریق تکرار شود. تزریق‌ها معمولاً در سه نوبت، در فواصل چهار تا شش هفته‌ای، انجام می‌شوند تا واکنش بدن نسبت به آنها ارزیابی شود. گاهی اوقات اگر جای زخم در حال بهبودی باشد، درمان برای چندین ماه ادامه

درم ابریژن

با سایش سطح پوست نیز میتوان اسکارهای برآمده، فرورفته یا هیپرپیگمانته را درمان کرد. در این روش بافت، رنگ و عمق اسکارها تغییر داده می شود که این باعث میشود آنها در بافت اطرافشان محو می شوند. در اینجا تکنیک پاکسازی به نوع ضایعه پوستی بستگی دارد. هدف این روش، هم سطح کردن هرگونه پستی و بلندی پوست با بافت اطراف آن است. عمق درم ابریژن به عمق اسکار پوستی بستگی دارد.

ترمیم جای زخم با لیزر

این روش درمانی منجر به حذف سلول های رنگدانه روی پوست قدیمی می شود و در عین حال با نفوذ زیاد به پوست عمیق تر جای زخم ها و چین و چروک های نمایان را کاهش می دهد. در هر جلسه لیزردرمانی 20 تا 25 درصد از سطح پوست مورد هدف قرار می گیرد. تعداد جلسات درمانی توصیه شده بین 3 تا 6 جلسه است و به مشکل پوستی و شدت بیماری بستگی دارد. عموماً جلسات درمانی با فاصله های چهارهفته ای انجام می شوند و نتایج بهینه تقریباً دو تا سه ما پس از درمان نمایان می شوند.

عمل جراحی

گاهی اوقات عمل جراحی می‌تواند ظاهر جای زخم را بهبود بخشد. از این روش می‌توان برای موارد زیر استفاده کرد:

• تغییر موقعیت جای زخم
• تغییر اندازه و یا شکل جای زخم
• آزاد کردن جای زخم‌های سفت و محکمی که در نزدیکی مفاصل قرار دارند و می‌توانند حرکت مفاصل را محدود کنند

پیشگیری از ابتلا به سالک

هیچ واکسن یا دارویی برای پیشگیری از سالک وجود ندارد و تنها راه پیشگیری از آن این است که از گزیده شدن توسط پشه‌ی خاکی که ناقل این بیماری است، جلوگیری کنید. برای جلوگیری از گزیده شدن توسط پشه‌ی خاکی می‌توانید اقدامات زیر را انجام دهید:

• لباس‌هایی بپوشید که تا حد ممکن پوست شما را پوشش دهد. توصیه می‌شود شلوار بلند، بلوز آستین بلند که پایین آن درون شلوار قرار داده شده و جوراب‌های بلند بپوشید.
• هنگامی که در فضای داخلی قرار دارید حتماً از توری در و پنجره و سیستم تهویه‌ی هوا استفاده کنید.
• قبل از سفر کردن به مناطق پر خطر، حتماً پشه‌بند، اسپری حشره‌کش و کرم ضد حشرات تهیه کنید.
• از کرم‌های ضد حشره بر نواحی از پوستتان که باز است بمالید. این کرم را همچنین در لبه‌ی پایینی شلوار و آستین خود بمالید. مؤثرترین کرم‌های ضد حشره، کرم‌های حاوی DEET هستند.
• در فضای بسته بخوابید و درون این فضا را، اسپری حشره‌کش بزنید.
• در طبقات بالایی ساختمان بخوابید. این پشه‌ها نمی‌توانند به خوبی پرواز کنند. در فاصله بین غروب تا طلوع آفتاب در فضاهای باز نروید. این پشه‌ها در این زمان بیشترین فعالیت را دارند.

عوارض سالک برای پوست

• خونریزی
• بروز سایر عفونت‌ها در بدن به دلیل ضعیف شدن سیستم ایمنی بدن، که می‌تواند بسیارخطرناک باشد.
• بد شکلی (به جا ماندن جای زخم سالک روی پوست)

• عوارض پوستی مادران در بارداری
  تاریخ انتشار : 1399-11-15تاریخ بروز رسانی : 1403-05-29


• همه چیز در مورد عفونت قارچی ناخن
  تاریخ انتشار : 1403-07-07تاریخ بروز رسانی : 1403-08-24


• زونا چیست و چگونه درمان میشود؟
  تاریخ انتشار : 1401-01-21تاریخ بروز رسانی : 1401-01-23


• ضایعات پوستی گزانتلاسما اطراف چشم
  تاریخ انتشار : 1392-03-15تاریخ بروز رسانی : 1403-08-30


• خشکی لب ها چه دلیلی دارد و درمان آن چیست؟
  تاریخ انتشار : 1392-06-14تاریخ بروز رسانی : 1399-10-03